تجزیه و تحلیل ادبی خطبه های اسرای کربلا

خطبه های حضرت زینب و ام کلثوم(س) و امام سجاد(ع) از تأثیرگذارترین خطبه های پس از واقعه ی عاشورا است. آنان برای انجام رسالت خود، مهم ترین و کارآمدترین وسیله و قالب بیان عصر خویش یعنی خطبه را برگزیدند و با رعایت شرایط مخاطبان «حال و مقتضا»، خطبه هایی در اوج تأثیرگذاری بر مخاطب ایراد نمودند. با تأمل در خطابه ی اسیران کربلا، می توان به ویژگی های بی نظیر خطابی و ادبی آن، پی برد. از ویژگی های بارز این خطبه ها فصاحت و بلاغت آن است که به صورت به کارگیری الفاظ و مفاهیم آشنا و رایج برای مخاطبان، بهره گیری از ویژگی های خطبه و لوازم و فنون مختلف اقناع مانند تأکید، تکرار، سوگند و شورانگیزی، ترغیب و تهدید و بهره گیری از عناصر جالب و جذاب برای جلوگیری از خستگی مخاطبین؛ گزینش واژه های واضح، صریح و فصیح، انتخاب الفاظ مناسب با توجه به موقعیت، تنوع تعابیر در بیان موضوع واحد، تنوّع طلبی برای القاء هر چه بیشتر و بهتر مطالب؛ بیان آهنگین و سجع گونه، تشبیه ها و تمثیل هایی متنوع برای القای هرچه بهتر معانی و استفاده از فنون ادبی معانی و بیان و بدیع به کار رفته است که به زیبایی و تأثیرگذاری این خطبه ها افزوده است و مقدمه ی قیام هایی چون قیام توّابین و مختار ثقفی را پایه-ریزی کرده است. در این مقاله، ضمن اثبات شناخت بالای گوینده ی این خطابه ها با ویژگی های تأثیرگذار خطبه، به تجزیه و تحلیل ادبی آن خواهیم پرداخت.